မာ---မာနမ်ိဳးျပား မွ မာသမ်ိဳး၄ပါး၊

မာနမ်ိဳးျပား၊ ထို ၄-ပါး၊ မိန္႔ၾကား က်မ္းေဗဒင္ ။ ။ မာသမ်ိဳး ၄-ပါးကိုပင္ အခ်ိဳ႔ ေဗဒင္က်မ္းတို႔၌ 'မာနမ်ိဳး ၄-ပါး' ဟု ေရးသားေခၚေ၀ၚၾက၏၊ အနက္အဓိပၸါယ္ အတူတူပင္ မွတ္ေလ။ အက်ယ္ (မာသ) ၌ ႐ႈပါ။

မာယာ ၃-ခြင္၊ အျမဲယွဥ္၊ ဘုရင္ စစ္သူၾကီး။ ။ ၎င္း သ႐ုပ္ (စဥ္းလဲရျခင္းမ်ိဳး ၃-ပါး) ၌ ႐ႈပါေလ။

မာယာ ၄၀၊ မႈမ်ိဳးၾကြယ္၊ ပ်ိဳမယ္ဣတၴိယ။ ။ ဇာတ္ပါဠိေတာ္ ဒု-အုပ္၊ ၁၂၁။ အ႒ကထာ၊ ပဥၥမအုပ္၊ ၄၆၇-ႏွင့္ ၄၇၀။ ၄၇၁။ တို႔၌ ႐ႈပါ။ မိန္းမတို႔သည္ မိမိတို႔ကို တပ္ႏွစ္သက္ေစရန္ အတြက္ ေယာက္်ားတို႔အေပၚ၌ လွည့္ပတ္ျဖားေယာင္းျခင္းမ်ိဳး ၄၀-ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။
(၁) ၀ိဇမၻတိ- ေယာက္်ားကိုျမင္လွ်င္ ငါဤသို႔ ျပဳျငားအံ့၊ ငါ့အား တပ္ႏွစ္သက္ လိမ့္မည္ဟု ေယာက္်ားအပါး၌ ရပ္လ်က္ ကိုယ္လက္ဆန္႔ေသာ အမူအရာကို ျပဳ၏။
(၂) ၀ိနမတိ- ဤငါျပဳေသာအမွတ္ျဖင့္ အခြင့္ရသည္ မရသည္ကို ေယာက္်ားသိလိမ့္မည္ဟူ၍ မူလက ခ်ိန္းခ်က္ထားသည္ျဖစ္ေစ မထားသည္ျဖစ္ေစ တစံုတခုေသာ ၀တၴဳကို ေျမမွၾကြေအာင္ျပဳသကဲ့သို႔ မိမိ၏ကိုယ္လက္ေက်ာျပင္ကို ျမင္ေအာင္ ညြတ္ေရာင္ျပဳ၏။
(၃) ၀ိလာသတိ- သြား, လာ, အိပ္, ထိုင္, ေလ်ာင္းပံုတို႔ျဖင့္၎င္း၊ သို႔မဟုတ္ အတင့္အတယ္ တန္ဆာဆင္ျခင္းျဖင့္၎င္း၊ ေယာက္်ားမ်ားစြဲမက္ေအာင္ စံပယ္ေပ်ာင္းပ်ေသာ အျခင္းအရာကို ျပ၏။
(၄) ၀ိလဇၨတိ-ရွက္စႏိုးေယာင္ျပဳလ်က္ အ၀တ္ျဖင့္ ကိုယ္လက္ကို ဖံုးလႊမ္းျခင္း နံရံတိုင္စသည္တို႔ကို မွီကပ္ေနျခင္း စသည္ျဖင့္ ရွက္ေယာင္ေဆာင္၏။
(၅) နေခန နခံ ဃေ႗တိ- ေျခသည္းကို ေျခသည္းခ်င္း၊ လက္သည္းကို လက္သည္းခ်င္း ျခစ္၍ လွည့္ျဖား၏။
(၆) ပါေဒန ပါဒံ အကၠမတိ- ေျခဖြားတခုျဖင့္ ေျခတခုကို နင္း၏။
(၇) ကေ႒န ၀ိေလခတိ- သစ္သား တုတ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ေျမကိုျခစ္ေရး၏။
(၈) ဒါရကံ ဥလႅဃၤတိ- ကေလးသူငယ္ကို ခ်ီ၍ေျမႇာက္၏။
(၉) ဥလႅဃၤာေပတိ- သူတပါးကို တိုက္တြန္း၍ သူငယ္ကို ေျမႇာက္ေစ၏။
(၁၀) သိဃၤတိ- သူငယ္ကိုနမ္း၏။
(၁၁) သိဃၤာေပတိ- မိမိကိုနမ္းခိုင္း၏။
(၁၂) ကိဠိတိ- သူငယ္ကို ကစား၏။
(၁၃) ကိဠာေပတိ- သူငယ္ကို ကစားေစ၏။
(၁၄) စုမၺတိ- သူငယ္ကို ဖက္ယမ္း၏, စုတ္၏။
(၁၅) စုမၺာေပတိ- သူငယ္ကို ဖက္ယမ္းေစ၏, စုတ္ေစ၏။
(၁၆) ဘုဥၨတိ- သူငယ္၏ မံု႔စသည္ကို ယူ၍စား၏။
(၁၇) ဘုဥၨာေပတိ- သူငယ္ကို စားေစ၏။
(၁၈) ဒဒါတိ- သူငယ္အား တစံုတခုကို ေပး၏။
(၁၉) အာယာစတိ- တဖန္ျပန္၍ ေတာင္း၏။
(၂၀) အႏု ကေရာတိ- သူငယ္ႏွင့္ အတူလိုက္၍ ျပဳ၏။
(၂၁) ဥစၥံ ဘာသတိ- ေယာက္်ားအား ျမင့္ေသာအသံ ႏွစ္သက္ဖြယ္ေသာ စကား ခ်ီးမြမ္းေသာ စကားကို ဆို၏။
(၂၂) နိစၥံဘာသတိ-ေယာက္်ားအား ညွင္းညွင္းေသာအသံ မႏွစ္သက္ဖြယ္ေသာစကား, ႏွိမ့္ခ်ေသာစကားကိုဆို၏။
(၂၃) ၀ိစၥံ ဘာသတိပရိသတ္အလယ္၌သီခ်င္းစသည္ကို ထင္စြာဆို၏။
ပတိ၀ိစၥံ ဘာသထိ-ဆိတ္ျငိမ္ရာ၌ ကျခင္း သီျခင္း စသည္ျဖင့္ျဖားေယာင္း၍ေျပာဆို၏။
(၂၄) နေစၥန ဂီေတန ၀ါဒိေတန ေရာဒိေတန ၀ိလာသိေတန ၀ိဘူသိေတန ဇဂၣတိ - ကျခင္း , တီးမႈတ္ျခင္း ငိုျခင္း စမၸယ္ျခင္း တန္ဆာျခင္း ျပင္းစြာရယ္ျခင္းျဖင့္ နိမိတ္အမွတ္ကိုျပ၏။
(၂၅) ေပကၡတိ-ေစာင္းငဲ့၍ ၾကာ ၾကည့္ ၾကည့္၏။
(၂၆) ကဋိ စာေလတိ-ခါး တင္ပါးကို နိမ့္တံုျမင့္တံု ျပဳ၏။
(၂၇) ဂုယွ ဘ႑ကံ -လွ်ိဳ႕ ၀ွက္အပ္ေသာ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းကိုလႈပ္၏။
(၂ဂ) ဥ႐ု ၀ိ၀ရတိ-ေပါင္ကို ဖြင့္ေဖၚ၏။
(၂၉) ထနံ ဒေႆတိ -ႏို႕သားျမတ္ကို ျပ၏။
(၃၀) ဥရု ပိဒဟတိ-ေပါင္ကိုဖံုး၏။
(၃၁) ကစံၦ ဒေႆတိ-လက္ကတီး (ဂ်ိဳင္းၾကား) ကိုေဖၚျပ၏။
(၃၂) နာဘိ ဒေႆတိ-ခ်က္ကို ေဖၚျပ၏။
(၃၃) အကိၡနိ ခဏတိ-မ်က္စိကို မိွတ္၏။
(၃၄) ဘမံု ဥကၡီ ပတိ-မ်က္ခံုးခ်ီ၏၊ မ်က္စပစ္၏။
(၃၅) ၾသ႒ံ ပလိကၡတိ-ႏႈတ္ခမ္းကို ကိုက္၏။
(၃၆) ဇိ၀ွံ နိလႅာေကတိ-လွ်ာကို ထုတ္၏။
(၃၇) ဒုႆံ မုဥၥတိ-ထမီကို ကြၽတ္ေအာင္ ျပဳ၏။
(၃၈) ဒုႆံ ပတိဗႏၶတိ-ထမီကို ျပင္၍၀တ္၏။
(၃၉) သီသံ မုဥၥတိ-ဆံထံုးကို ေျဖ၏။
(၄၀) သီသံ ဗႏၶတိ- ဆံကို ျပန္ထံုး၏။

မာရ္ ၅-ပါး၊၊ ၊၊ ၀ိသုဒိၶမဂ္၊၂၀၄။ အပါဒါန္ ။ ဠ။ ပ-အုပ္၁၁၉၊ ေႏွာင့္႐ွက္ဆီးတားမႈ ငါးပါး၊
(၁) ေရႊပလႅင္ေတာ္ျမတ္ကို စစ္တပ္ႏွင့္ တိုက္လုေသာ မာရ္နတ္သားကုိ 'ေဒ၀ပုတၱမာရ္' ေခၚသည္၊
(၂) ကိေလသာ ၁၀-ပါး၊ သို႔မဟုတ္ ၁၅၀၀ ကိေလသာကို 'ကိေလသမာရ္' ေခၚသည္၊
(၃) ဘ၀သစ္အဖို႔ ပစ္ခ်စီမံ ျပဳျပင္တတ္ေသာကံကို 'အဘိသခၤါရမာရ္' ေခၚသည္၊
(၄) ရဟႏၲာမျဖစ္မီအတြင္း ကုသိုလ္ကံ အကုသိုလ္ကံတို႕၏ စီမံပစ္္ခ်ရာ ဘ၀သစ္၌ ျဖစ္ ရလတ့ံေသာ ခႏၶာငါပါးကို 'ခႏၶမာရ္' ေခၚသည္၊
(၅) ေသရျခင္းသေဘာကို 'မစၥုဳမာရ္' ေခၚသည္၊၊

မာရ္စစ္သည္ ၁၀-ပါး။ ။ ဣတိ၀ုတ္ ။ပါ။ ၂၂၂။ ႒။ ၁၆၄။ ကုသိုလ္မႈ၌ တိုက္ဖ်က္ေလ့ ရိွေသာ မာရ္နတ္၏ စစ္သည္ေတာ္ ဆယ္ေယာက္၊
(၁) ကာမ ရာဂ-ကာမဂုဏ္၌ တပ္မက္မႈ၊
(၂)အရတိ-ေကာင္းမႈ၌ မေမြ႕ေပ်ာ္မႈ၊
(၃)ခုပၸိပါသ-ဆာေလာင္ မြတ္သိပ္တတ္မူ၊
(၄)တဏွာ-ဆာေလာင္ေသာ အရာကို ရွာမွီးျခင္း၊
(၅) ထိနမိဒၵ-ငိုက္မ်ည္း အိပ္ခ်င္ျခင္း၊ေကာင္းမႈ၌ စိတ္အား ေလ်ာ့က်ျခင္း၊
(၆) ဘိ႐ု-ေၾကာက္ျခင္း၊
(၇) ၀ိစိကိစၦာ-ယံုမွား သံသယျဖစ္ျခင္း၊
(၈) မကၡ, ထမၻ- ေက်ဇူးမဲ့ျပဳျခင္း, ခက္ထန္ျခင္း၊
(၉) လာဘ, သိေလာက, သကၠာရ, မိစၦာလဒၶ-မဟုတ္မမွန္လုပ္ၾကံယုတ္မာေသာ လာဘ္, ေက်ာ္ေစာ ပူေဇာ္ခံမ်ိဳး၊
(၁၀) အတၱုဳကံသန, ပရ၀မၻန- ကိုယ့္ကိုေျမာက္, သူ့ကို ႏွိမ့္မႈ သေဘာယုတ္။

မာလိန္ မႉး အဂၤါ၉-ပါး။ ။ ၎င္း သ႐ုပ္ကို (သေဘၤာသူၾကီး အဂၤါ၉- ပါး)၌ ႐ႈပါ၊၊

မာသမ်ိဳး ၃ -ပါး။ ။ ေဗဒင္ က်မ္းသံုး ေ၀ါဟာရ ျဖစ္သည္၊၊၎င္းကိုပင္ 'လ မ်ိဳး၃ပါး' ဟုလည္း ေခၚေသး၏။
(၁) သူရိယ မာသ-မိႆ ျပိႆ စေသာ ၁၂-ရာသီကို ေခၚသည္၊ တနည္း၊ တနဂၤေႏြ ျဂဳိဟ္မင္း ရပ္တည္ျခင္းကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚေသာ လ၊ သို႔မဟုတ္ ယခုလျပည့္မွသည္ ေနာက္လျပည့္၏ အၾကားကို သူရိယမာသဟုေခၚသည္မွတ္၊ ျမန္မာဘာသာအားျဖင့္ ေနမင္းကို အမွတ္အစြဲျပဳ ေခၚေသာလ ဟူ၏၊၊
(၂) စႏၵရ မာသ-တန္ခူး, ကဆုန္ စေသာ ၁၂လကို ေခၚသည္။ တနည္း၊ တနင္းလာ ျဂိဳဟ္ ရပ္တည္ျခင္းကို အစြဲအမွတ္ျပဳ၍ေခၚေသာ လ၊ သို႔မဟုတ္ ယခုလကြယ္က စ၍ ေနာက္လကြယ္ တိုင္ေအာင္ အၾကားကို စႏၵရ မာသဟုေခၚၾက၏၊ ျမန္မာဘာသာအားျဖင့္ စႏၵေခၚ တနင္းလာစန္းျဂဳိဟ္ကို အမွတ္အသားျပဳ၍ေခၚေသာ လ တည္း၊ ဥပမာ-မိန္ရာသီႏွင့္ မိႆရာသီ အၾကား တ၀က္စီကို စႏၵရ မာသတန္ခူးလ ဟု ေခၚသည္ သိေလ။
(၃) သ၀ဏ မာသ-သည္ေန႔ ေနထြက္သည္က စ၍ ေနာက္တေန႔ ေနထြက္တိုင္ေအာင္ ေရတြက္ျခင္းျဖင္႔ ရက္ေပါင္း(၃၀)ျပည့္ေသာအခါ သ၀ဏ မာသတလဟု ေခၚသည္၊။
မွတ္ခ်က္။ ။စႏၵရမာသကိုပင္ ေ၀ါဟာရ မာသဟုလည္း ေခၚၾကသည္၊၊

မာသမ်ိဳး၄ပါး၊တနည္း၊၊ ၊၊ ဤကားသဒၵတၳေထာမ မဟာနိဓိ အဘိဓာန္ က်မ္းဆရာ အလိုတည္း။
(၁)ေသာရ မာသ-ေနမင္းသည္ တရာသီ၌ အံသာ ၃၀၊ သို႔မဟုတ္ ရက္ ၃၀ ေနသည္ကိုစြဲ၍ ပိုင္းျခားႏိႈင္းယွဥ္ေသာလ၊
(၂) သာ၀ဏ မာသ- ပိဋကတ္ေတာ္ အလို အ႐ုဏ္ျဖင့္, ေဗဒင္အ လိုသန္းေခါင္ျဖင့္ ေနသြားကို ပိုင္းျခားကန္႕သတ္၍ ရက္ေပါင္း ၃၀-၂၉ ရက္တို႕ျဖင့္ ေရတြက္ေသာ လ၊
(၃) စႏၥရ မာသ- ေနႏွင့္လ တၾကိမ္ထပ္မိသည္မွ တၾကိမ္ထပ္မိသည္ အထိ တိထီ ၃၀-ရက္ ၃၀-ျဖင့္ ေခၚေသာလ၊
(၄) နကၡတၱ မာသ- နကၡတ္တလုံးသည္ တရက္မည္၏၊ ပုဏၰမီနကၡတ္ျဖင့္ ပိုင္းျခား ႏိႈင္းယွဥ္အပ္ေသာ လ, မ်ိုဳးကို ေခၚသည္။