မိ-မီ---မိစၦာ ဒါနၾကီးမ်ိဳး မွ မီးသတ္က်င့္၀တ္

မိစၦာ ဒါနၾကီးမ်ိဳး ၁၀-ပါ။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (အပါယ္လားေၾကာင္း အလွဴမ်ိုဳး ၁၀-ပါး )၌ ႐ႈပါ၊၊

မိစၦာ ဒိ႒ိ ျဖစ္ေၾကာင္း ၂-ပါး၊၊ ၊၊
(၁) ပရေတာေဃာသ-သူတပါးထံမွ မမွန္ေသာ တရားမ်ားကို ၾကားနာရျခင္း၊
(၂) အေယာနိေသာ မနသိကာရ-ပညာဥာဏ္မယွဥ္ မဆင္ျခင္ဘဲ အမွားကိုစဲြ၍ ယူထားျခင္း၊၊
ဒုကဂၤုတၱရ။ ပါ။ ၈၆။ ႒။ ၅၈။


မိစၦာဒိ႒ိ ၆၂-ပါး။ ။ သုတ္သီလကၡန္ ျဗဟၼဇာလသုတ္၊ ၎င္းသရုပ္ (၆၂)- ေျခာက္ဆယ့္ႏွစ္ပါး
ေသာမိစၦာဒိ႒ိ ၌႐ႈပါ။

မိစၦာ၀ိတက္မ်ိုဳး ၉-ပါး။ ။ သီတင္းသည္တို႔အတြက္ သီလညိႇဳးႏြမ္းေၾကာင္း၀ိတက္မ်ိဳး ၉ပါး။
(၁) ကာမ၀ိတက္-ကာမဂုဏ္၌ ၾကံစည္ေမြ႔ေလ်ာ္ျခင္း၊
(၂) ညာတိ၀ိတက္-ေဆြမ်ိဳးအတြက္ၾကံစည္မွူမ်ိဳး၊
(၃) ဇနပဒ၀ိတက္-တိုင္းျပည္ ဇနပုဒ္အတြက္ ၾကံစည္ခ်က္မ်ား၊
(၄) အ မရဏ၀ိတက္-မနာ, မအို, မေသ, လိုျခင္း၊
(၅) အန၀ညာတ ၀ိတက္-မေထမဲ့ျပဳရန္၊
(၆) လာဘ ၀ိတက္-လာဘ္ပစၥည္းေရး၌၊
(၇)သကၠာယ ၀ိတက္-စဲြလမ္းမႈ တပ္ႏွစ္သက္မႈ၌၊
(၈)ကိတိၱ ၀ိတက္-ေက်ာ္ေစာလိုမႈ၌
(၉) ေဂဟသိတ ၀ိတက္-အိုးအိမ္ကိုမွီ၍ ၾကံစည္ျခင္းမ်ိဳး၊၊

မိတ္ေဆြ၏ အျပစ္ ၇-ပါး။ ။ ဤ အျပစ္ ၇-ပါးတြင္ တပါးပါး ႐ွိသူကို မိတ္ေဆြ မဖြဲ႕အပ္ေခ်၊ ဟိေတာပေဒသ။
(၁) ရဟႆေဘဒ-လွ်ိဳ႕၀ွက္သိုသိပ္အပ္ေသာ အေၾကာင္းအခ်က္ကို ထုတ္ေဖၚ ဖြင့္ခ်ျခင္း
(၂) ယာစန-အေတာင္းအရမ္းမ်ားျခင္း၊
(၃)နိ႒ဳရ-ၾကင္နာမဖက္ ရက္စက္ ၾကမ္းဝကတ္ျခင္း၊
(၄) စလစိတၲ-စိတ္ဓာတ္မတည္ျခင္း၊
(၅)ေကာဓ-ေဒါသၾကီးျခင္း၊
(၆) နိသစၥ မေျဖာင့္မွန္ျခင္း၊
(၇) ဇုတ-ေလာင္းတမ္းကစား အေပ်ာ္အပါးမ်ားျခင္း။

မိတ္ေဆြေကာင္း အဂၤါ ၇-ပါး။ ။ ၎င္း၏ သ႐ုပ္ အဓိပၸါယ္ကို (ခင္ပြန္းေကာင္း အဂၤါ ၇-ပါး)၌ ျပခဲ့ျပီ၊ ဥဒါန္း အ႒ကထာ၊၊

မိတ္ေဆြမ်ိဳး အျပား ၃-ပါး။ ။ မဟာ၀ဂၢသံယုတ္။ ပါ။ ၁၃၂။ ႒။ ၂၃၅။ ဤမိတ္ေဆြမ်ိဳး ၃-ပါးတြင္ အစဥ္အတိုင္း တပါးထက္တပါး ပိုမိုရင္းႏီွးမႈရွိသည္ ဟူ၏
(၁) သႏိၵ႒ မိတ္ေဆြ- အခ်င္းခ်င္း ေတြ႕ဝကံသြားလာေျပာဆိုဘူးေသာ မိတ္ေဆြမ်ိဳး၊
(၂) သမၻတၱ မိတ္ေဆြ-အတူတကြ ထမင္းလက္ဆံု စားဘူးသည္ ထိေအာင္ ရင္းႏွီးေသာ မိတ္ေဆြမ်ိဳး၊
(၃) သမသိကၡိတ မိတ္ေဆြ-ေက်ာင္းေနဖက္ ကစားဖက္ တေက်ာင္းတည္းထြက္ မိတ္ေဆြ, တရားက်င့္သံုး သီတင္းသံုးဖက္ မိတ္ေဆြ, ဆရာတူ တပည့္မ်ိဳး။

မိတ္ေဆြမ်ိဳး အျပား ၄-ပါး၊ တနည္း။ ။ ဟိေတာပေဒသမွ။
(၁) ၾသရသ-ရင္၌ျဖစ္ေသာ သားခ်စ္သၼီး ပင္ကိုယ္ျပီးေသာ မိတ္ေဆြ၊
(၂) ကတသမၺႏၶ- ထိမ္းျမားလက္ထပ္ ေစ့စပ္၍ ျပဳအပ္ေသာ ေခြၽးမ, သမက္ ခမီး ခမက္ စေသာ မိတ္ေဆြ၊
(၃) ၀ံသကၠမာဂတ- မ်ိဳး႐ိုးမပ်က္ ဆင္းသက္လာေသာ အစဥ္အဆက္ျဖစ္ေသာ မိတ္ေဆြ၊
(၄) ဗ်သနာရကၡက- ပစၥည္းဥစၥာ ပ်က္ေသာအခါ၌ လာေရာက္ ေစာင့္ေရွာက္ ကူညီ ကာကြယ္ေပးတတ္ေသာ မိတ္ေဆြသစ္။

မိတ္ေဆြ၀တ္ ၅-ပါး။ ။ သုတ္ပါေထယ် ။ပါ။ ၁၅၅ ။႒။ ၁၃၉။ ၎င္း သ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ကို ေအာက္ပါလကၤာ စကားရပ္ျဖင့္သိ၍ လူ႕ယဥ္ေက်းမႈကို ျပဳၾကပါကုန္။
(၁) ေပးကမ္းခ်ီးျမႇင့္၊
(၂) ကိုယ္ႏွင့္ယွဥ္ထား၊
(၃) စီးပြားေဆာင္ရြက္၊
(၄) ႏႈတ္ျမြက္ခ်ိဳသာ၊
(၅) သစၥာမွန္ေစ၊ ၀တ္ငါးေထြ၊ က်င့္ေလ မိတ္သဟာ။

မိတ္ပ်က္ျခင္းရာ၊ ေၾကာင္း ၄-ျဖာ၊ မိန္႔မွာ က်မ္းနီတိ။ ။ မိတ္ေဆြခ်င္းမုန္းတီး ပ်က္ျပားေၾကာင္း တရား ၄-ပါး။ (၁) ပရီးပတားေျပာၾကားေနထိုင္ျခင္း၊
(၂) တဦးထံတဦး လည္ပတ္ ၀င္ထြက္ သြားလာမႈ မရွိျခင္း၊
(၃) ပစၥည္းဥစၥာ ေပးယူ ဆက္ဆံမႈ မရွိျခင္း၊
(၄) အခါမဟုတ္သည္၌ ေတာင္းယူေခ်းငွါး မ်ားလြန္းျခင္း။

မိန္းမအျပား၊ မ်ိဳး ၄-ပါး၊ ခြဲျခားသွ်ၾတ။ ။ ေလာကီ ဣတၴိသွ်တၱရမွ။
(၁) ပဒုမၼိနီ မိန္းမမ်ိဳး- ခါးစည္း, ရင္က်ယ္, ေသးသြယ္ေခ်ာေမာေသာ လက္ေခ်ာင္းမ်ား, အသားျဖဴ, ကိုယ္ယနံ႔ ၾကာညိဳကဲ့သို႔ေမႊး, ရသာခ်ိဳဧ သံသာျမည္ေၾကြး, စကၠ၀က္ငွက္မကဲ့သို႔ သြားလာမႈ ယဥ္ေက်းျခင္း လကၡဏာမ်ားရွိ၏၊ ဆင္ကဲ့သို႔ ၾကည့္တတ္သည္ဟူ၏။
(၂) သခၤနီ မိန္းမမ်ိဳး- အသားညိဳညက္, ကိုယ္ယနံ႔ကား ငရုပ္ပန္းနံ႔ ပ်ံ႔ပ်ံ႔သင္းသင္းရွိ ၏, ရသာခ်ဥ္၏၊ ဟသၤာမကဲ့သို႕ သြားလာ၏၊ လက္ေခ်ာင္းၾကီး၏၊ မ်က္ႏွာထူ လည္ကုတ္တို ရင္ၾကားေစ့ , ဆံပင္နီ ရွိတတ္သည္၊ က်ားကဲ့သို႕ ၾကည့္တတ္သည္ ဟူ၏၊၊
(၃) စိၾတနီ မိန္းမမ်ိဳး- ၀ါေရႊ၀င္းေသာ အသားေရာင္ရွိ၏၊၊ ကိုယ္ယနံ႔ကား က်င္ငယ္နံ႔ ကဲ့သို႔ရွိ၏၊ ရသာဖန္ဖန္ရွိ၏၊ ဒိန္ညင္း ငွက္ကဲ့သို႔သြားလာတတ္၏၊ က်ီးကန္းကဲ့သို႕ ၾကည့္တတ္၏၊ ရင္ကုန္း တင္က်ယ္၏, ခ်က္နက္, ဖမိုးေမြး လက္ေမြးရွည္, လက္သည္းအိမ္တို ၍ ဒူးဆစ္ေအာက္ပိုင္း တိုတတ္သည္၊ ဆန္းက်ယ္စြာ ျပင္ဆင္၀တ္စားတတ္သည္ ဟူ၏၊၊
(၄) ဟတိၳနီ မိန္းမမ်ိဳး- အသားနီ ပန္းေရာင္ ကိုယ္ယနံ႔ ညႇိေဟာင္ေဟာင္အရသာ စပ္ရွားရွား ဆင္ကဲ့သို႕သြားျခင္းမ်ား, ယင္ေကာင္ကဲ့သို႔ ၾကည့္ျခင္းအလားရွိ၏၊ ၀မ္းျပင္း ပိုက္က်ယ္ သားျမတ္ရွည္တဲြ၍ ေခါင္းသီးၾကီး၏ ဆံေကာက္၍ ေမးရုိးၾကီးၾကီးရွိတတ္သည္ ဟူ၏၊၊

မိန္းမ ၂၀၊ အုပ္ထိန္းကြယ္၊ ေရွာင္ဘြယ္ ေမထုန္မႈ။ ။ ၎င္းျပႆနာ အဆံုးအျဖတ္မူက်ယ္ ကို (အုပ္ထိန္းျခင္းရွိေသာ မိန္းမမ်ိဳး၂၀)၌ ျပန္ၾကည့္ပါေလ၊၊

မိန္းမျဂိဳဟ္ ၄-လံုး။ ။ ေရႊ, ခါး, သီ, ထ, ျဂိဳဟ္မိန္းမ ဟူေသာ လကၤာအရ၊ ရာဟုျဂိဳဟ္, တနင္းလာျဂဳိဟ္, ေသာၾကာျဂိဳဟ္, စေနျဂဳိဟ္တို႕ကို ဆို၏၊၊

မိန္မတို႔ အျပစ္ ၆-ပါး။ ။ မဟာ၀ဂၢသံယုတ္ ။႒။ ၂၅၉။
(၁) အရပ္ရွည္လြန္းေသာ မိန္းမ၊
(၂) အရပ္ပုလြန္းသူ၊
(၃) အသားျဖဴလြန္းသူ၊
(၄) အသားမည္းလြန္းသူ၊
(၅) ၀လြန္းသူ၊
(၆) ပိန္လြန္းသူ ဟူ၏၊၊

မိန္းမတို႕၏ အျပစ္ ၇-ပါး တနည္း။ ။ မ်ားေသာအားျဖင့္ မိန္းမတို႔မွာ ျဖစ္တတ္ေၾကာင္း ကို ဟိေတာပေဒသကဆို၏၊၊
(၁) အသတ်- ေဖာက္ျပန္မွားယြင္း, မိစၦာစာရ အက်င့္မ်ိဳးကို ျပဳတတ္ျခင္း၊
(၂) သာလာသာ- မစူးစမ္းမဆင္ျခင္, အမႈကိစၥကို အေဆာတလ်င္ျပဳတတ္ျခင္း။
(၃) မာယာ-ေကာက္က်စ္မတည္၊ လိမ္လည္လွည့္ျဖား တတ္ျခင္း၊
(၄)မစၦရိယ - ၀န္တိုမိစၦာ မ်ားစြာ ျဖစ္တတ္ျခင္း၊
(၅) အတိလုဒၵ- တဏွာရာဂ၊ ေလာဘရမၼက္ ထက္ျမက္ဖိစီး လြန္အားၾကီးျခင္း၊
(၆) နိဂၢဳဏတြံ- ခမ္းနားၾကီးက်ယ္ေသာ ျပဳလုပ္ဖြယ္တို႕၌ ေရလည္စြာ မသိမလိမ္မာျခင္း၊
(၇) အေသာစတြံ- အတြင္းျပင္ပ ႏွစ္ဌာန၀ယ္ မစင္ၾကယ္ မသန္႕ရွင္းျခင္း။

မိန္မတို႔ အျပစ္ ၉-ပါး။ ။ ပဥၥဂၤုတၱ။ ပါ။ ၂၂၇-၂၂၈-ႏွင့္ ။ဌ။ ၈၂-လာ ၂-နည္း ေပါင္း ျပထားသည္၊၊
(၁) အ သစိ-မစင္ၾကယ္ျခင္း၊
(၂) ဒု ဂႏၨ-မေကာင္းေသာ အနံ႕ရွိျခင္္္္္္္္္္္္္္္္္္္္္္္္္း၊
(၃) သဘီရူ- အအိပ္ၾကီးျခင္း၊
(၄) သ ပဋိဘယ-ေၾကာက္လန္႕တတ္ျခင္း၊
(၅) ေကာဓန-အမ်က္ထြက္လြယ္ျခင္း
(၆) ဥပနာဟ-ရန္္္္္္္္္ျငိဳးဖြဲ႔ တတ္ျခင္း၊
(၇) ေဃာရ၀ိသ- ရာဂထူထပ္ျခင္း၊
(၈) ဒုဇိ၀ွ-လွ်ာႏွစ္ခြရွိျခင္း၊
(၉) မိတၱဒုဗိၻ-မိတ္ပ်က္လြယ္တတ္ျခင္း။

မိန္းမတို႕ အလွဂုဏ္အဂၤါ ၆-ပါး။ ။ မဟာ၀ဂၢသံယုတ္္။ ႒။ ၂၅၉၊
(၁) မျဖဴ၊ (၂) မညိဳ၊ (၃) မနိမ့္၊ (၄) မျမင့္၊ (၅) မပိန္၊ (၆) မ၀၊ ဤ ၆-႒ာန ညီမ်ွစြာရွိျခင္း။

မိန္းမတို႕အား ၅-ပါး။ ။၊ သဠာယတန သံယုတ္ ။ပါ။ ၄၄၃-၄၄၆ ။႒။ ၁၂၆။ မာတု ဂါမတို႕ မာန္တက္ေၾကာင္း အား ၅ပါး၊၊
(၁) ရူပဗလ-အဆင္းအသြင္ လွျခင္း၊
(၂) ေဘာဂဗလ-ပစၥည္းဥစၥာ ေပါမ်ားျခင္း၊
(၃) ဥာတိဗလ-ေဆြမ်ိဳးေတာင့္ျခင္း၊
(၄) ပုတၱဗလ-သားရတနာရွိျခင္း၊
(၅) သီလဗလ-ကိုယ္က်င့္သီလရွိျခင္း။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဉာတိဗလ အစား "လိမ္မာျခင္းႏွင့္ မပ်င္းရိျခင္း" ကို ထည့္၍လည္း သဠယတန၌ ေဟာေသး၏။

မိန္းမတို႔ ဆြဲငင္ဓာတ္ ဂ-ပါး။ ။ ေယာက္်ား တို႕ကို စြဲမက္ေအာင္ ျပဳမူျခင္း မာယာငယ္ ဂ-ပါး ဟူလို၊ မာယာ ၄၀-မွ။
(၁) သိတံ- ခ်ိဳျပံဳးေသာ မ်က္ႏွာေပး၊
(၂) ဟာသ-ညႇင္းညႇင္း သာသာ ရယ္သံ၊
(၃) ဘယ- ေၾကာက္လန္႕ထိတ္ဟန္ျပဳ၊
(၄) လဇၨ-ရွက္ဟန္ အသြင္ျပဳ၊
(၅)မႏၶ၀ါစာ-မၾကားတၾကား ေျပာေသာစကားသံ၊
(၆) အေဒကၡဏာ-မ်က္နက္ေထာင့္ကပ္၍ ၾကည့္ျခင္းမ်ိဳး၊
(၇) ႐ုဒ-က်ဴက်ဴ ၾကာၾကာ ႐ႈိက္သံ၊ ငိုသံေပးျခင္း
(၈) ဤသံကလဟ-စကားျပန္ရရန္ မခံခ်င္စရာကို စိတ္မဆိုးေအာင္ ဆြေပး ေျပာဆိုျခင္းမ်ိဳး၊
မာယာ ၄၀-၏ အစိတ္အပိုင္းမွ်သာ ျဖစ္သည္။

မိန္းမတို႔ ပ်က္စီးျခင္း ေၾကာင္းရင္း ၉-ပါး။ ။ ေလာကနီတိ အဖြင့္မွ။
(၁) မိမိတေယာက္တည္း လွည့္လည္ သြားလာ ေနထိုင္ျခင္း၊
(၂) လင္ကိုပစ္ထား မိဘေနအိမ္သြား၍ မ်ားစြာေနတတ္ျခင္း၊
(၃) လူမ်ားစြာ စည္းေ၀းေသာ အရပ္သို႔ သြားလာ ထြက္၀င္တတ္ျခင္း၊
(၄) ပြဲလမ္းသဘင္ အေပ်ာ္အရႊင္ လိုက္စားတတ္ျခင္း၊
(၅) ေယာက္်ား ပုဂၢိဳလ္တို႔ႏွင့္ ပူးကပ္ေရာ၀င္စြာ ေနတတ္ျခင္း၊
(၆) အျမဲျပဳဘြယ္ အလုပ္အကိုင္မရွိ ပ်င္းရိေနျခင္း၊
(၇) လင္ေယာက္်ား အိုမင္း၍ ကာမမႈ၌ မစြမ္းႏိုင္ျခင္း၊
(၈) လင္ေယာက္်ားႏွင့္ ၃-၄ လ ကင္း၍ ေနျခင္း၊
(၉) ၀တ္စားဘြယ္ရာ ဥစၥာခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း။

မိန္းမတို႔ ေဖာက္ျပန္ ပ်က္စီးျခင္း ေၾကာင္းတရား ၁၃-ပါး၊ တနည္း။ ။ ဟိေတာပေဒသ က်မ္းမွ။
(၁) သ ပ႒ာန- ကိစၥတိုင္း၌ ကိုယ္တိုင္ စိုးမိုးလုပ္ကိုင္အာဏာပိုင္ ျပ႒ာန္းမႈ ရေနျခင္း၊
(၂) ပိတု မႏၵိရ နိ၀သန- အဘႏွင့္သာ ၾကာျမင့္စြာ အုပ္ထိန္းခံ၍ ေနရျခင္း၊
(၃) ယာေၾတာႆ၀ အဂၤတိ- အထူးစီစဥ္ေသာ ေပ်ာ္ပြဲသဘင္တို႔၌ ပါ၀င္ဆင္ႏႊဲျခင္း၊
(၄) ပုရိသ သနိဓိေဂါ႒ီ- ေယာက္်ားတို႔ႏွင့္ ၀ိုင္းဖြဲ႔ရယ္ေမာ တေသာေသာ ေနထိုင္ျခင္း၊
(၅) အ နိယမ၀ါသ- အိမ္တကာ ေလွ်ာက္လည္၍ ေနျခင္း၊
(၆) ၀ိေဒသ၀ါသ- တျမိဳ႔တရြာ တနယ္ တရပ္သို႔ အျမဲမတည္ တေယာက္တည္း လွည့္လည္ေနထိုင္ျခင္း၊
(၇) သ ကုလဋ သံသဂၢ- ေလာ္လီ ေသာသြမ္းေသာ မိန္းမရမ္းတို႔ႏွင့္ အတူ ေပါင္းသင္း ေနထိုင္ျခင္း၊
(၈) နိဇာယ ၀ုတၱိ ဗ်သန- သက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း ေကာင္းေသာလုပ္ငန္း၏ မၾကာခဏ ပ်က္စီးဆုတ္ယုတ္ျခင္း၊
(၉) ပတိ ၀ုဒၶက- လင္ေယာက္်ား၏ သက္ၾကီးရြင္းယို အရြယ္အိုျခင္း၊
(၁၀) ဣႆိတ- လင္ျဖစ္သူက အေခ်ာင္မယား အေျမႇာင္ထား၍ ေပ်ာ္ပါးကာေနျခင္း၊
(၁၁) ပ၀ါသန-လင္ေယာက္်ားႏွင့္ ေကြကြင္းကြဲကြာ ၾကာျမင့္စြာ ေနရျခင္း၊
(၁၂) ပါန- ေသအရက္ေသာက္ျခင္း၊
(၁၃) သုပၸ- ေယာက္်ားတပါးႏွင့္ ေပ်ာ္ပါး ေပါင္းဖက္ရသည္ဟု အိပ္မက္ခါ လြန္မင္းစြာ အိပ္ျခင္း။

မိန္းမတို႔ မရေကာင္းေသာ ဘ၀ရာထူးၾကီး ၅-ပါး၊ တနည္း ၆-ပါး။ ။ ဥပရိပဏၰာသ။ပါ။ ၁၁၀။႒။၈၆။မိန္းမသားဇာတ္ အျဖစ္ျဖင့္ မရေကာင္း မျဖစ္ေကာင္းေသာ ဘ၀ၾကီး ငါးပါး ဟူ၏၊
(၁) သမၼာ သမၺဳဒၡ-ဘုရားဘ၀ အျဖစ္၊
(၂) စကၠ ၀တၱိ ရာဇာ-စၾက၀ေတးမင္းၾကီး၊
(၃) မဟာ ျဗဟၼာ-ျဗဟၼာမင္းၾကီး၊
(၄) သေကၠာ- သိၾကားမင္းၾကီး၊
(၅) မာေရာ-မာရ္ နတ္မင္းၾကီး။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဧဟိဘိကၡဳ ရဟန္းမဘ၀ကိုလည္း မရေကာင္းေခ်။

မိန္းမတုိ႔ မေရာင္႔ရဲႏိုင္ျခင္း တရား ၄-ပါး။ ။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ရွိတတ္ေၾကာင္းကိုနီတိက်မ္း၌ ဆိုသည္၊
(၁)ေမထုေန-ေမထုန္မႈ၌၎င္း၊၊
(၂) ဓေန-ဥစၥာ စည္းစိမ္း ရမႈ၌၎င္း ၊
(၃) ပုေတၱ-သားဖြားေရး၌၎င္း ၊
(၄) အလကၤာေရ-တန္းဆာဆင္၀တ္ေရး၌၎င္း။

မိန္းမတို႔ မာန္တက္ျခင္း အေၾကာင္း ၅-ပါး။ ။ မာတုဂါမ သံယုတ္လာ အထက္ပါ (မိန္းမတို၏ အားငါးပါး)ကိုပင္ ဆိုသည္။

မိန္းမတို႔ ေလာ္လည္ျခင္း၅-ပါး။ ။ ၎င္းသရုပ္ (ေလာ္လီ၅-ေထြ)၌ ႐ူပါ။

မိန္းမတို႔ သတၱိ ၄ပါး။ ။ က်က္မွတ္ရ လြယ္ကူေစရန္ စာဏက်ပ်ုဳိ႔လာ အတိုင္း ထုတ္ျပလိုက္သည္။ မိန္းမဟူသည္၊ ဤမ်ုဳိးမည္ကား၊ လူရည္တင္႔ထြား၊ ဖိုေယာက္်ားထက္။
(၁) အစား ႏွစ္ျပန္ ၊
(၂) ဥာဏ္မွာေလးဆ ၊
(၃) လံု႔လေျခာက္ပံုု၊
(၄) ကာမဂုဏ္ ရွစ္၊ လြန္၍ုုုုုု ျဖစ္၏၊
အႏွစ္ပညာ၊ ေရွ႔သြားကာျဖင္႔၊
လူ႔ ရြာေလာက၊ ဆက္ဆံၾကေလာ႔။

မိန္းမဒြါရ ၁၃-ေပါက္ ။ ။ အမတ သာဂရ ေဘသဇၨ က်မ္းၾကီးမွ။
(က) မ်က္စိ ၂ေပါက္၊
(ခ) နား ၂-ေပါက္၊
(ဂ) ႏွာေခါင္း ၂-ေပါက္၊
(ဃ) ႏုိ႔သားျမတ္ ၂-ေပါက္၊
(င) က်င္ငယ္ေပါက္၊
(စ) က်င္ၾကီးေပါက္ ၊
(ဆ) ငယ္ထိပ္ ေပါက္၊
(ဇ) သားအိမ္တိုက္ခန္းေပါက္၊
(စ်) ပါးစပ္ေပါက္၊ ေပါင္း ၁၃-ေပါက္ျဖစ္၏။

မိန္းမမ်ားသာ၊ ဆက္ဆံရွာ၊ ၅-ျဖာ အာေ၀ဏိ ။ ။ ၎င္းသရုပ္ (အာေ၀ဏိက ဒုကၷ ၅-ပါး)
ဟူေသာ သုေတသန၌ ဆိုခဲ႔ျပီ။

မိန္းမျမတ္ က်င့္၀တ္ ၅ပါး။ ။ ဣတိၳသွ်ၾတမွ ယူျပလိုက္သည္၊ မဟာ သုဒႆနသုတ္ ၌လည္း ဤနည္းႏွင္႔ႏွင္ လာ၏။
(၁) လုပ္ငန္းကိစၥ ရပ္တို႔၌ လင္ႏွင္႔တိုင္ပင္ကာ စိတ္သေဘာ တူညီမႈ ယူ၍ ျပဳလုပ္ျခင္း။
(၂) လင္အိပ္မွ အိပ္ရျခင္း၊ အိပ္ရာ၀င္နင္းႏွိပ္ေပးရျခင္း၊
(၃) လင္မထမီ ထရျခင္း ၊
(၄)လင္ျမတ္ႏုိး ႏွစ္သက္မူတိုကို လိုက္နာျပဳမူ က်င္႔ၾကံရျခင္း ၊
(၅) လင္ႏွင္႔ေျပာဆိုရာ၌ ျပံဳးခ်ဳိေသာမ်က္ႏွာ သာယာေသာအသံမ်ား အျမဲထားရွိရျခင္း။

မိန္းမျမတ္တုိ႔ ဂုဏ္အဂၤါ ၉ပါး။ ။ မိန္းမျမတ္မ်ား လိုက္နာက်င္႔သုံးေသာ ၀တၱရားကုိးပါး ဟူ၏ ၊သာမုျႏၵိက က်မ္းမွ။
(၁) အိမ္တြင္းမႈ သန္႔ရွင္းေရး ျပဳလုပ္စီမံတတ္ရျခင္း ၊
(၂) ကိုယ့္လင္မွတပါး အျခားေယာက္်ားသို႔ စိတ္မွ် မကူးျခင္း၊
(၃) လင္ရွာရေသာဥစၥာကို သိမ္းဆည္းတတ္ရျခင္း။
(၄) လင္၏ေရွးဦးစြာ အိပ္ရာမွ ထရျခင္း ၊
(၅) လင္အိပ္ျပီးမွအိပ္ရ ျခင္း ၊
(၆) လင္၏ စီမံတိုင္ပင္မူကို ခံယူကူညီရျခင္း ၊
(၇)လင့္အလိုအၾကိဳက္ကို သိတတ္ ျပဳတတ္ရျခင္း ၊
(ဂ)ျပဳံးေသာမ်က္ႏွာ ခ်ဳိသာေသာ စကားရွိရျခင္း ၊
(၉) အပူအေအးႏွင္႔ ေလ်ာ္စြာ လင့္အား ၀တ္ဆင္ေပးတတ္ရျခင္း ။

မိန္းမျမတ္ျဖစ္ေၾကာင္းတရား ၄-ပါး။ ။ မိန္းမျမတ္ ျဖစ္ႏုိင္ရန္ ကိုယ္က်င့္တရားေလးပါး။ေကာသလမင္းၾကီးအားဘုရားေဟာသည္။
(၁) သီလ၀တီ-အက်င့္သီလ ဣေျႏၵသိကၡာရွိျခင္း
(၂) ေမဓာ၀ိနီ- အေျမာ္အျမင္ဆင္ျခင္ဥာဏ္ႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း၊
(၃) သႆုေဒ၀ါဥာဏ္-ေယာကၡမကို အိမ္ဦးနတ္ကဲ့သို႔ ဆည္းကပ္ျခင္း ၊
(၄) ပတိဗၺတာ-လင္ကို ရုိေသယုယ ျမတ္ႏုိးျခင္း ။

မိန္းမလူသား ၊ ဘြဲ႔ပံုထား ၊ဆယ္ပါး ဧတဒဂ္ ။ ။ ၎င္းသရုပ္ (ဧတဒဂ္ရသူ လူမိန္းမ ၁၀-ေယာက္) ၌ဆိုခဲ့ျပီ။

မိဖုယားၾကီးမ်ဳိး ၄-ပါး။ ။ ၎င္း တို့၏ သရုပ္အဓိပၸါယ္ကို ေအာက္ပါ မဃေဒ၀လကၤာသစ္ စကားျဖင့္ ထင္ရွားေစသည္။
'ေရႊထီးေျပာင္ေျပာင္၊ နန္းေဆာင္ေဆာင္ထက္၊ ေျမာက္ ေတာင္, အေနာက္၊ အလယ္ေျမႇာက္၍၊
ေလးေယာက္ မိဖုယား၊ အၾကီးထားမွ'။
အက်ယ္ကို (နန္းရမိဖုယားမ်ဳိး၄-ပါး)မွာ ၾကည္႔ေလ။

မိဖုရားျပား၊ မ်ိဳး ၈-ပါး၊ ျခားနား ေ၀ဖန္သိ။ ။
(နန္းရမိဖုယားၾကီး ၄-ေယာက္) ႏွင့္
(အေဆာင္ရ မိဖုယား ၄-ေယာက္၊) ေပါင္း ရွစ္ေယာက္ကို ဆိုသည္၊ အက်ယ္ကို ဆိုင္ရာ၌ ဆိုခဲ့ျပီ။

မိ, ဘ, က်င့္၀တ္ ၅-ပါး။ ။
မေကာင္းျမစ္တား၊ ေကာင္းရာညႊန္လတ္၊ အတတ္သင္ေစ၊ ေပးေ၀ရင္းႏွီး၊ ထိမ္းျမားျပီးလွ်င္၊ ၀တ္ ၅-အင္၊ ဖခင္မယ္တို႔တာ။ သုတ္ပါေထယ် ။ပါ။ ၁၅၄။ ႒။ ၁၉၁။

မိဘတို႔ သားသမီးရလိုေၾကာင္း ၅-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (သားသမီးရလိုျခင္းအေၾကာင္း ၅-ပါး) ၌ ႐ႈပါ။

« မီ »

မီတာ ၈-မ်ိဳး။ ။ ဤ၌ ထင္ရွားေစရန္ ကီလိုမီတာကစ၍ ေဘာ္ျပသည္။ (kilometre) ကီလိုမီတာ ကား- ျပင္သစ္ဘာသာစကား ျဖစ္သည္၊ ျမန္မာလိုဆိုမူ ကီလိုကား (၁၀၀၀)၊ မီတာကား အတိုင္းအရွည္တခု ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ (metre)မီတာေပါင္း(၁၀၀၀) ရွည္၏ ဟုဆိုလိုသည္။ ကီလို ဆိုေသာ စကားလံုးမွာ ပါဠိဘာသာ "သဟႆ" ဆိုေသာ စကားလံုးႏွင့္ ဆက္သြယ္လ်က္ရွိေၾကာင္းကို အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္၌ ျပ၏၊ အတိုင္းအရွည္ကို သံုးရာ၌ ျမန္မာတြင္ ေတာင္, တာ, လက္သစ္၊ အဂၤလိပ္တြင္ လက္မ, ေပ, ကိုက္, စသည္တို႔ကို မူတည္ရဘိသကဲ့သို႔ ျပင္သစ္ျပည္၌ အသံုးျပဳသည့္ "မက္ထရစ္(metric)" နည္းတြင္ မီတာ ဟူေသာ အရွည္ကိုမူတည္ၾကသည္။ မီတာတခုသည္ ၃-ေပ ၃-လက္မ ၅-ပဲ သာသာရွိ၏၊ တနည္း ၃-ေပ ၃„လက္မ၊ တနည္း ၃၉.၃၇ လက္မရွိ၏ဟု မွတ္ရာသည္၊ ျပင္သစ္ျပည္ ပါရစ္ျမိဳ႔ေတာ္၌ "ျဗဴ႐ိုဒီအခ်ီ" ေခၚ ဘဏ္တိုက္ၾကီးတြင္ ၁-မီတာရွည္ေသာ သတၱဳေခ်ာင္းတခုကို အမ်ားျပည္သူတို႔ စံနမူနာအတြက္ ထားရွိေလသည္၊ ၎င္းမီတာသံုးနည္းစံနစ္ကို အဂၤလိပ္ç အေမရိကံç ႐ုသွ်ç တို႔မွတပါး က်န္ေသာ ကမၻာႏိုင္ငံမ်ားအားလံုးလိုပင္ အသံုးျပဳၾက၏။
မီတာ၏ အမ်ိဳးအစားရွစ္ပါးကား။
(၁) (millimetre) မီလီမီတာ၊
(၂) (centimetre) စင္တီမီတာ၊
(၃) (decimetre) ဒယ္စီမီတာ၊
(၄) (metre) မီတာ၊
(၅) (decametre) ေဒကာမီတာ၊
(၆) (hetometre) ဟက္တိုမီတာ၊
(၇) (kilometre) ကီလိုမီတာ၊ ဟူ၍ ခုနစ္မ်ိဳးရွိေလသည္။ အမွတ္ (၄) 'မီတာ' ေခၚ ၁-မီတာသည္ ၃-ေပ ၃- လက္မ ရွိေၾကာင္းကို ျပဆိုခဲ့ျပီးျဖစ္၍ ၎င္းတို႔ကို ေရတြက္လိုေသာ္ အငယ္ဆံုး 'မီလီမီတာ' မွ အၾကီးဆံုး 'ကီလိုမီတာ' အထိ ဆယ္ဆတိုး သြားရသည္
ခ်ည္း မွတ္ေလ၊ ( မီလီမီတာ တဆယ္သည္ စင္တီမီတာတခု, စင္တီမီတာ တဆယ္သည္ ဒယ္စီမီတာ တခု ဟု ဆိုေလသည္၊) ထိုေၾကာင့္ ကီလိုမီတာတခုကို အဂၤလိပ္သံုး မိုင္ ဖါလံု နည္းႏွင့္တြက္ေသာ္ ၅-ဖါလံု၊ ကိုက္ေပါင္း (၁၁၀၀)နီးပါးရွိေၾကာင္းေတြ႕ရ၏။

မီး ၃-ပါး။ ။ သက္ဆိုင္သူတို႔အား ေကာင္းçဆိုးç ႏွစ္မ်ိဳးကို ေပးတတ္ေသာ မီးသံုးပါး ဟူ၏။
(၁) အာဟုေနယ်ဂၢိမီးေခၚ ဆရာ မိဘႏွစ္ပါး၊ တပည့္ သားသမီးတို႔၏ ပူေဇာ္ သကၠာရကို ခံထိုက္ေသာ ေက်းဇူးရွင္ ဆရာမိဘ ႏွစ္ပါးအား ျပစ္မွား ဆန္႔က်င္ေသာ သားသမီးတို႔သည္ အပါယ္ငရဲ၌ ဆင္းရဲေလာင္ကြၽမ္း တတ္ေသာေၾကာင့္ မီး ေခၚသည္။
(၂) ဂဟ ပတဂၢိမီးေခၚ လင္ေယာက္်ား၊ အိမ္ရွင္ လင္ေယာက္်ားသည္ မယားျဖစ္သူ၏ အိပ္ယာ၀တ္စားတန္ဆာမ်ားကိုျဖစ္ေစတတ္သျဖင့္ ေက်းဇူးရွင္ၾကီးပင္ျဖစ္၏၊ ထိုေက်းဇူးရွင္ လင္ျဖစ္သူကို က်ဴးလြန္ျပစ္မွား မ႐ိုေသေသာ မယားသည္ အပါယ္ငရဲသို႔ က်ေရာက္ေလာင္ကြၽမ္း ဆင္းရဲရသည္ျဖစ္၍ လင္ကို မီးေခၚသည္။
(၃) ဒကၡိေဏယ်ဂၢိမီးေခၚ ရဟန္း သံဃာ၊ ရဟန္းသံဃာေတာ္ အရွင္ျမတ္တို႔သည္ ေကာင္းေသာ အက်င့္ သီလ သိကၡာသမာဓိတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေသာၾကာင့္ လူတို႔၏ လုပ္ေကြၽးေပးလွဴ ပူေဇာ္ျခင္းကို ခံထိုက္ရကား ျပစ္မွားလြန္က်ဴးသူ အေပါင္းတို႔သည္ အပါယ္ငရဲသို႔ က်ေရာက္ေလာင္ကြၽမ္း ဆင္းရဲရသည္ဟူ၏၊ ထို႔ေၾကာင့္ မီးေခၚသည္။

မီး ၁၁-ပါး။ ။ သတၱ၀ါတို႔ကိုေလာင္ကြၽမ္းပ်က္စီး ဆင္းရဲေစတတ္ေသာ တရား ၁၁-ပါး၊ သာရတၳဒီပနီဋီကာ ဒု မွ။ (၁) ရာဂမီး- အလိုရမၼက္၊
(၂) ေဒါသမီး- ျပစ္မ်ားပုတ္ခတ္၊
(၃) ေမာဟမီး- အမွန္မသိ၊
(၄)ဇာတိ မီး- ပဋိသေႏၶေန၊
(၅) ဇရာ မီး-အို၊
(၆) မရဏ မီး- ေသ၊
(၇) ေသာက မီး- စိုးရိမ္ပူေဆြး၊
(၈) ပရိေဒ၀ မီး- ငိုေၾကြးရႈိက္ငင္၊
(၉) ဒုကၶမီး- ကိုယ္ဆင္းရဲ၊
(၁၀) ေဒါမနႆ မီး- စိတ္ဆင္းရဲ၊
(၁၁) ဥပါယာသ မီး- ဆို႕တက္ေမ့ေမ်ာသြားျခင္း။

မီးလႈံျခင္း အျပစ္ ၅-ပါး။ ။ ပဥၥဂၤုတၱရ ပါဠိေတာ္မွ။
(၁) အ စကၡဳေႆာ- မ်က္စိႏွင့္ မသင့္၊
(၂) ဒုဗၺဏၰကရေဏာ- အဆင္းမလွ ျပဳတတ္၏၊
(၃) ဒုဗၺလ ကရဏ- အင္အားနည္းေအာင္ ျပဳတတ္၏၊
(၄) သဂၤဏိကာရာမဗႏၶန-မိတ္ဖြဲ႕ေပ်ာ္ပါး ခ်ိန္ဆံုးပါးျခင္း၊
(၅) တိရစၦာနကထာနိ ပ၀တၱိ- မဂ္ဖိုလ္ ဖီလာစကားတို႕သာ မ်ားစြာျဖစ္ျခင္း။

မီးသတ္က်င့္၀တ္ ၁၀-ပါး။ ။ မီးသတ္အဖြဲ႕၀င္သားမ်ား လိုက္နာ က်င့္ႀကံၾကရမည့္ ၀တ္တရားဆယ္ပါး၊ မီးသတ္ က်င့္၀တ္ ဥပေဒက်မ္းမွ။
(၁) စည္းကမ္း ေသ၀ပ္ရျခင္း၊
(၂) သူရသတၱိ ရဲရင့္မႈ ရွိရျခင္း၊
(၃) သနားကရုဏာ ရွိရျခင္း၊
(၄) ယဥ္ေက်း သိမ္ေမြ႕ရျခင္း၊
(၅) လ်င္ျမန္ဖ်တ္လတ္ရျခင္း၊
(၆) စိတ္ထား တည္ၾကည္ရျခင္း၊
(၇) ၀တၱရားေက်ျပြန္ရျခင္း၊
(၈) သစၥာ ရွိရျခင္း၊
(၉) ညီၫြတ္စည္းလံုးစြာ ရွိရျခင္း၊
(၁၀) က်မ္းမာ သန္စြမ္းရျခင္း။